Oleh:
ABDUL HALIM KAMIL BIN NOR RUSLI
Mengikut
sejarah, El-Nino berasal daripada perkataan bahasa Sepanyol yang bermaksud
‘anak lelaki’. Istilah tersebut pertama kalinya digunakan oleh nelayan di Peru
dan Ekuador yang tinggal di pantai sekitar Samudera Pasifik bahagian Timur
sekitar tahun 1800-an bagi merujuk
kepada Jesus Christ kerana fenomena itu dikesan sekitar perayaan Krismas pada
bulan Disember. Fenomena El-Nino ini telah dikesan jauh lebih awal daripada La
Nino kerana ia mempunyai kesan langsung terhadap nelayan di negara Amerika
Selatan tersebut. Nelayan Peru mendapati sekitar bulan Disember dan Januari,
hampir tidak ada langsung ikan di lautan. Tetapi, sehingga sekarang fenomena
ini masih merupakan suatu kajian khusus yang belum ditemukan pola terjadinya
ia.
Secara
ringkasnya, El-Nino merupakan fenomena pemanasan suhu permukaan air laut yang
biasanya berlaku dalam tempoh enam hingga 18 bulan setiap dua hingga tujuh
tahun di timur Lautan Pasifik berhampiran Peru. Namun, fenomena ini telah
menyebabkan berlakunya perubahan iklim di seluruh dunia dan antara kesannya
ialah hujan lebat di sesetengah kawasan, sementara dikawasan lain berlakunya
kemarau berpanjangan. Kejadian semulajadi ini boleh berlaku apabila angin biasa
bertiup dari kawasan Lautan Pasifik di benua Amerika Selatan menuju ke kawasan
Australia dan negara-negara Asia Tenggara seperti Malaysia, Indonesia dan
Filipina. Fenomena ini menyebabkan telah berlakunya perubahan iklim seperti
cuaca bertukar menjadi panas dan kemarau serta kadar hujan yang sedikit di
negara-negara yang berkaitan.
Mengikut
rekod, El-Nino telah melanda negara sebanyak 12 kali sejak 1951-1952 dan
kejadian yang paling teruk ialah pada tahun 1997-1998 dengan catatan suhu
tertinggi iaitu 40.1 darjah Celsius yang direkodkan di Stesen Meteorologi
Chuping pada 9 April 1998. Disamping itu, suhu seluruh dunia bagi sepanjang
tahun 1998 ialah yang paling tinggi. Pada tahun itu, sebahagian besar kawasan
di negara ini mengalami cuaca kering dan panas serta berjerebu. Isu paling
mendapat liputan pada masa itu ialah krisis bekalan air di Lembah Klang. Di
peringkat global pula, El-Nino pada tahun tersebut menyebabkan kerugian yang
dianggar sebanyak RM112.6 billion dan angka korban melebihi 23,000 orang.
Rekod tersebut telah “dipecahkan” pada
tahun 2002 seiring perubahan iklim sejagat. Fenomena El-Nino ini boleh memberi
kesan kepada orang awam seperti kesan cuaca panas dan kering, krisis bekalan air
dan penularan penyakit bawaan vektor, air dan makanan. Pendedahan kepada cuaca
panas boleh memberi kesan yang pelbagai terhadap kesihatan manusia dari
sederhana kepada teruk seperti strok haba yang boleh menyebabkan kematian.
Oleh disebabkan itu, rakyat Malaysia
dinasihatkan supaya lebih berwaspada terhadap tanda-tanda awal 'heat stroke'
atau 'strok haba' berikutan cuaca panas dan kering ketika ini. Ketua Pengarah
Kesihatan Datuk Dr Noor Hisham Abdullah memberitahu, definisi strok haba adalah
paras suhu badan yang meningkat melebihi 40.5 darjah celcius. Ini kerana, suhu
normal kepada badan manusia adalah kira-kira 37.0 darjah celcius sahaja. Hal
ini kerana, sebanyak 99 kes yang berkaitan cuaca panas telah dirujuk kepada
hospital dan klinik kerajaan di seluruh negara dari 1 Mac hingga 27 Mac 2016.
Ketua Pengarah Kesihatan, Datuk Dr. Noor Hisham Abdullah berkata, sebanyak 22
kes yang terjadi adalah disebabkan “heat cramp yang meliputi 22.22 peratus, manakala
63 kes yang berlaku disebabkan kelesuan haba yang mewakili 63.64 peratus dari
jumlah keseluruhan dan 14 kes yang berpunca daripada strok haba iaitu 14.14
peratus dari jumlah keseluruhan. Justeru itu, katanya, fenomena besar seperti cuaca
panas dan gelombang haba yang sedang melanda negara kita perlulah diambil
perhatian yang teliti dan tegas oleh semua pihak.
Pada kebiasaannya, penyakit seperti strok
haba akan mengakibatkan tubuh badan manusia menghasilkan peluh secara
berlebihan sehingga menyebabkan air yang terkandung di dalam badan berkurangan
dengan cepat. Selain itu, tubuh badan manusia juga akan lebih mudah untuk terdedah
kepada dehidrasi, sawan, kekeliruan, kerosakan otak dan organ dalam badan, koma
seterusnya kematian. Dr Noor Hisham berkata suhu tinggi juga mengundang
komplikasi kepada sistem saraf otak yang boleh menyebabkan seseorang itu koma
dan boleh membawa kematian. Proses berpeluh adalah normal, tetapi apabila kuantiti
peluh yang dikeluarkan secara berlebihan oleh seseorang individu itu akan
menyebabkan kandungan air di dalam badan mereka semakin berkurangan. Perlu
diingatkan bahawa air yang terkandung di dalam badan adalah penting bagi
organ-organ seperti jantung, buah pinggang, dan otak supaya ianya dapat
menjalankan tugas dengan baik dan lancar. Dr Noor Hisham berkata pendedahan badan
secara berpanjangan kepada cuaca dan suhu panas disamping kurang pengambilan
air mineral dan dehidrasi badan antara punca yang mampu menyebabkan berlakunya
penyakit strok haba. Beliau dalam pada itu menjelaskan, cuaca panas yang
melampau boleh menyebabkan seseorang individu itu kerap berpeluh dan kesannya,
cecair dalam tubuh badan akan berkurangan. Oleh itu, situasi ini akan
menyebabkan individu tersebut mudah berasa letih dan kurang bertenaga serta
lebih berisiko mengalami dehidrasi dan strok haba.
Dalam keadaan cuaca yang begitu terik
atau panas kini, individu disarankan berwaspada dengan serangan tersebut dan
mengetahui tanda-tanda awal strok haba bagi mengelakkan kejadian yang tidak
diingini berlaku kerana strok haba boleh menyerang sesiapa sahaja tanpa
mengenal usia. Kepada individu atau golongan yang perlu mengambil ubat secara
rutin, mereka juga perlu memastikan mereka mengambil minuman terutamanya air
mineral dalam jumlah yang lebih tinggi dari biasa dan elakkan diri dari berada
di kawasan yang panas. Individu serta masyarakat juga perlulah mengelakkan dari
memakai pakaian yang tebal. Masyarakat seharusnya memilih untuk mengenakan
pakaian nipis bagi menghindarkan badan untuk cepat berpeluh. Pengambilan
minuman manis dan beralkohol juga perlu dikawal dalam tempoh cuaca kering dan
panas kerana ianya mudah menyebabkan badan menjadi dehidrasi. Malahan,
masyarakat seharusnya mengamalkan pengambilan air mineral yang mencukupi kepada
tubuh badan manusia iaitu melebihi lapan gelas sehari. Dr. Noor Hisham juga telah
menasihatkan kepada masyarakat yang bergelar ibu bapa supaya tidak meninggalkan
anak mereka di dalam kereta jika berada di luar. Ini kerana, haba yang terlalu
tinggi di dalam kereta tanpa penghawa dingin boleh menyebabkan strok haba
berlaku secara tiba-tiba ke atas anak tersebut. Nasihat juga diberikan kepada
guru dan majikan supaya mengurangkan aktiviti di luar seperti bersukan atau
latihan kawad dalam tempoh cuaca sebegini kerana ia akan memburukkan kesihatan
diri terutamanya bagi kumpulan yang berisiko. Katanya, tanda-tanda awal strok haba
boleh dikesan dengan paras suhu badan yang tinggi melebihi 40 darjah Celsius
selain simptom-simptom seperti loya dan muntah, sakit kepala, denyutan nadi
menjadi pantas, kulit menjadi kering serta kemerahan dan kekejangan otot. Tanda-tanda
lain ialah otot lemah dan kejang, muntah, kulit kering dan kemerahan, sawan
serta pitam.
Seterusnya, kanak-kanak dan warga emas merupakan
antara golongan masyarakat yang paling berisiko mendapat masalah kesihatan yang
mengundang keadaan ini. Malaysia kini berdepan dengan fenomena El Nino yang
menyebabkan ancaman gelombang haba apabila beberapa kawasan di Semenanjung
Malaysia yang telah dikenal pasti mencapai paras ambang gelombang haba melebihi
35 darjah Celsius. Selain itu, golongan seperti mereka yang mempunyai penyakit
kronik juga perlu berjaga-jaga dengan pengambilan ubat mereka yang boleh
menyingkirkan air di dalam badan.
Individu yang mengalami penyakit
seperti strok haba juga boleh terkena sawan, pitam dan mengalami kekeliruan
sebagai petanda awal mereka menghidap strok haba. Jika ini berlaku, rawatan
awal perlu dilakukan bagi mengelakkan sebarang komplikasi kepada tubuh badan
mereka. Oleh itu beliau menyarankan beberapa langkah segera untuk diambil
sekiranya terdapat individu yang terkena strok haba iaitu menempatkan pesakit
di tempat yang teduh dan berhawa dingin. Selain itu, haba tinggi juga boleh
dikurangkan jika individu itu ditempatkan di bawah kipas dan mengelap anggota
badannya dengan menggunakan tuala yang telah dibasahkan serta pesakit itu juga
mungkin boleh berendam di dalam kolam air untuk menurunkan tekanan haba dan
menyejukkan badan. Walau bagaimanapun, terdapat langkah-langkah pencegahan yang
boleh diambil antaranya mengelakkan daripada melakukan aktiviti riadah yang terdedah
kepada cuaca panas. Selain itu, minum air dalam kuantiti yang banyak
sekurang-kurangnya 2.5 liter sehari. Di samping itu, elakkan daripada melakukan
aktiviti di atas permukaan yang panas seperti di atas simen.
Fenomena panas seperti ini dijangka berlarutan
sehingga hujung bulan ini yang boleh mengakibatkan komplikasi kepada sistem
badan manusia jika terdedah kepada sinaran matahari pada suatu tempoh yang
panjang terutamanya kepada kanak-kanak yang sering terdedah dengan cuaca panas.
Dalam tempoh panjang tersebut, aktiviti luar yang sering dilakukan pelajar
sekolah seperti Pendidikan Jasmani dan Kesihatan, bersukan, berkawad, dan
beriadah perlu dielakkan kerana berisiko untuk mendapat strok haba yang jarang
sekali berlaku namun berpotensi untuk berlaku yang sangat tinggi berikutan
cuaca panas dan kering yang melanda negara kini.
Selain
itu, perubahan suhu dan cuaca boleh juga boleh mempengaruhi populasi dan
kelakuan vektor nyamuk, sekali gus meningkatkan potensi jangkitan. Ini kerana
keadaan cuaca yang lebih panas akan menyebabkan vektor nyamuk untuk hidup dan
matang lebih cepat serta menyebabkan tempoh pengeraman virus lebih singkat.
Kesan dari cuaca panas dan terik ini turut boleh meningkatkan kewujudan nyamuk
di kawasan baharu serta boleh meningkatkan potensi epidemik sebanyak 31 hingga
47 peratus bagi penyakit Denggi dan antara 12 hingga 27 peratus bagi penyakit
Malaria. Walaupun kajian mengaitkan faktor cuaca dengan Denggi terbatas di
Malaysia, tetapi secara umumnya perubahan pantas dalam suhu sekeliling dan
kelembapan boleh mempengaruhi vektor nyamuk.
Beberapa kajian menunjukkan hubungan
positif antara hujan yang turun dengan penyakit demam Denggi. Selain demam,
penyakit lain seperti wabak taun, untut dan malaria juga boleh merebak
disebabkan peningkatan suhu. Penyakit-penyakit ini sering menular ketika musim
panas. Orang ramai disarankan agar menghapuskan tempat pembiakan nyamuk aedes
yang boleh menyebabkan berlakunya penyakit Denggi seperti bekas plastik, tin
kosong, tayar dan pasu bunga. Bagi mereka yang menyimpan air di dalam bekas
adalah disarankan supaya memastikan bekas penyimpanan air adalah bersih dan
selamat dan tidak menggunakan bekas penyimpanan tersebut untuk bahan-bahan
kimia atau racun. Selain itu, semua bekas penyimpanan air hendaklah ditutup
supaya tidak menjadi tempat pembiakan nyamuk, tidak tercemar oleh dengan
bakteria dan haiwan perosak. Orang ramai juga boleh memasukkan Abate ke dalam
bekas-bekas air yang terbuka. Air yang disimpan juga perlu ditukar sekiranya
terdapat perubahan bau, warna, rasa dan terdapat pembiakan nyamuk atau lumut didalam
bekas penyimpanan tersebut. Orang ramai disarankan berjimat dalam penggunaan
air. Sebagai contoh, menggunakan air yang telah digunakan (kitar semula) atau
air tadahan hujan untuk menyiram pokok, mencuci kereta, mencuci lantai dan
longkang. Tambahan lagi, bagi mereka yang mengalami penyakit-penyakit seperti
batuk, selsema, sakit mata dan sebagainya hendaklah ke klinik atau hospital
yang berdekatan dengan segera untuk mendapatkan rawatan agar penyakitnya tidak
makin berlarutan.
Disamping itu, kesan dari cuaca panas
dan kering yang melampau ini telah menyebabkan kebakaran hutan, hampir 10 juta
hektar hutan di kawasan Sumatera dan Kalimantan, Indonesia telah terbakar.
Dalam keadaan musim kering dengan taburan hujan yang sedikit atau tidak ada
langsung, pencemaran tersebut akan menjadi lebih meruncing sehingga menyumbang
kepada masalah jerebu. Masalah jerebu ini boleh mengundang penyakit berkaitan
penafasan seperti asma, radang paru-paru, sakit tekak, sakit mata, batuk dan
selsema. Jerebu yang berlaku pada 1997-1998 di negara ini dianggap yang
terburuk dalam sejarah sehingga hampir seluruh negara seolah-olah diselubungi
dengan asap. Bacaan Index Pencemaran Udara (IPU) di sesetengah kawasan turut
mencapai paras sangat merbahaya. Sehinggakan Tun Dr. Mahathir Mohamad, Perdana
Menteri semasa itu terpaksa mengisytiharkan darurat. Dalam tempoh bulan Ogos
hingga Oktober 1997, Malaysia telah mengalami kerugian sebanyak RM802 juta oleh
disebabkan masalah jerebu tersebut. Kesan dari jerebu itu boleh mengurangkan
jarak penglihatan. Keadaan ini berlaku disebabkan komponen-komponen yang ada di
dalam jerebu yang berupaya menyerap dan menyerak cahaya matahari. Penggurangan
jarak penglihatan membawa masalah besar kepada aktiviti ekonomi dan harian
orang ramai. Ia akan menganggu aktiviti perkhidmatan udara dan laut serta
ketidaklancaran perjalanan darat.
Kesimpulannya, El-Nino merupakan
fenomena alam yang sangat merbahaya dan boleh memudaratkan kesihatan manusia.
Tidak mempunyai cara untuk mengatasi fenomena ini daripada melanda. Sehubungan
itu, bagi mengurangkan kesan terhadap kesihatan akibat cuaca panas, Kementerian
Kesihatan Malaysia (KKM) menasihatkan orang ramai supaya minum air yang
secukupnya, sekurang-kurang 2.5 liter sehari dan minum air yang telah dimasak.
Selain itu, hadkan aktiviti di luar dan jika tidak dapat dielakkan, pakai topi
atau paying yang boleh melindungi diri daripada terlalu terdedah dengan cuaca
panas, sebolehnya orang ramai diminta berada di dalam rumah atau bangunan. KKM
juga mengingatkan orang ramai supaya bersiap sedia dan mengambil tindakan yang
sewajarnya bagi menghadapi masalah ini.